Εκδηλώσεις μνήμης 74ης επετείου του ολοκαυτώματος

Πανδημοτικό Ηρώο Σελί Αμιρά. «Ωδή για τους μικρούς Ήρωες». Θεατρικό δρώμενο με την ηθοποιό Ελευθερία Κόμη και συναυλία με τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων  Κρήτης υπό τη Διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, τη Νεανική Χορωδία Δήμου Ηρακλείου υπό τη Διεύθυνση του Γιάννη Ιδομενέως, καθώς και τη Νεανική Χορωδία της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου υπό τη Διεύθυνση της Λένας Χατζηγεωργίου. Από την 8η πρωινή ώρα μέχρι τη δύση του ηλίου της 17ης Σεπτεμβρίου 2017 :
Γενικός σημαιοστολισμός των δημοσίων, δημοτικών καταστημάτων, Ν.Π.Δ.Δ., Σχολείων και Τραπεζών στα διοικητικά όρια του Δήμου Βιάννου.      Επίσημη Έπαρση της Σημαίας στο χώρο της τελετής με τη συμμετοχή τμήματος αποδόσεων τιμών της ΣΕΑΠ και της Στρατιωτικής Μπάντας της 5ης Ταξιαρχίας Πεζικού.      Επίσημη Δοξολογία στον Ιερό Ναό των Αγίων Πάντων, προεξάρχοντος του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου & Βιάννου κ.κ. Ανδρέα.

ΩΡΑ 11:00

  Τελετή στο μνημείο των θυμάτων του Ολοκαυτώματος στην 
  θέση Σελί Αμιρών.
Επιμνημόσυνη δέηση, υπό του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου & Βιάννου κ.κ. Ανδρέα.
Ομιλία για το ιστορικό του Ολοκαυτώματος από τον δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, κ. Πέτρο Μηλιαράκη.
Προσκλητήριο Νεκρών.
Κατάθεση Στεφάνου από την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κύριο Προκόπιο Παυλόπουλο.
Τήρηση ενός λεπτού σιγής στη μνήμη των νεκρών.
Ανάκρουση Εθνικού Ύμνου.
Απόδοση του Ύμνου της Βιάννου από τη χορωδία του Δήμου Βιάννου « ΣΤΑΘΗΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ».
Ο βουβός πεντοζάλης του πένθους από την σχολή χορού Χριστόφορου Μπριντάκη.
Τέλος τελετής- αποχώρηση επισήμων. Δημοτικό κτίριο Μουσείου Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου
Σελί Αμιρών.
Κεντρική Αίθουσα Μουσείου.
Τελετή για την ανακήρυξη της Α.Ε. του Προέδρου της  Δημοκρατίας Κυρίου Προκοπίου Παυλόπουλου ως επίτιμου Δημότη Δήμου Βιάννου και ως επίτιμου Προέδρου της Ενώσεως Θυμάτων του Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου. Δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπιου Παυλόπουλου μετά την κατάθεση στεφάνου στον χώρο του μνημείου του Ολοκαυτώματος της Βιάννου

Η ιερή μνήμη των τραγικών θυμάτων του Ολοκαυτώματος της Βιάννου εκπέμπει στο διηνεκές τρία μηνύματα:

Πρώτον, το μήνυμα της Ελευθερίας. Εμείς οι Έλληνες υπερασπιζόμαστε και θα υπερασπιζόμαστε πάντοτε ανυποχώρητα τα σύνορά μας, την εδαφική μας ακεραιότητα και την εθνική μας κυριαρχία, που είναι σύνορα, εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Δεύτερον, το μήνυμα της Μνήμης. Δεν ξεχνάμε στη μνήμη τους και για λόγους Δικαιοσύνης ότι οι απαιτήσεις μας για το κατοχικό δάνειο και τις αποζημιώσεις είναι και θα είναι πάντοτε απαράγραπτες. Δηλαδή θα είναι νομικώς ενεργές και δικαστικώς επιδιώξιμες ως την τελική δικαίωση.

Το τρίτο μήνυμα είναι το μήνυμα της Διδαχής. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι οι εφιάλτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχουν τελειώσει. Τα ναζιστικά και φασιστικά μορφώματα που αναπτύσσονται στην Ευρώπη μας διδάσκουν ότι πρέπει να είμαστε πάντοτε σε εγρήγορση. Πρέπει να φύγουν οι αιτίες που δημιουργούν αυτά τα υπολείμματα και θυμίζουν τους εφιάλτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρέπει να υπερασπισθούμε την Κοινωνική Δικαιοσύνη και την Αλληλεγγύη. Γιατί μέσα από την Κοινωνική Δικαιοσύνη και από την Αλληλεγγύη θα πάψουν να υπάρχουν οι αιτίες που δημιουργούν ρήξη του κοινωνικού ιστού και οδηγούν στην δυστυχία των ανθρώπων.

Αιωνία τους η μνήμη.



Σημεία αντιφώνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπιου Παυλόπουλου κατά την ανακήρυξή του σ’ επίτιμο δημότη του Δήμου Βιάννου

Κύριε Δήμαρχε,

Σας ευχαριστώ θερμώς για την μεγάλη τιμή την οποία σήμερα μου περιποιείτε, υπό την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, απονέμοντάς μου τον τίτλο του Επίτιμου Δημότη Βιάννου. Ενός ηρωικού, με όλη τη σημασία της λέξης, Τόπου, με συνεχή παρουσία στους μεγάλους υπέρ του Έθνους αγώνες, η οποία κορυφώθηκε με την εξαιρετικής σημασίας συμβολή του στην Κρητική Αντίσταση κατά των Γερμανών στην διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Αντίσταση, η οποία προκάλεσε την μήνιν των τότε κατακτητών και τους οδήγησε να προβούν σε μαζικές εκτελέσεις κατοίκων και καταστροφές πάνω από 20 χωριών στις περιοχές της Βιάννου και της Ιεράπετρας. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου αποτελεί μία από ηρωϊκότερες ως προς το φρόνημα και την αγωνιστικότητα των Ελλήνων, αλλά και τις τραγικότερες ως προς την κατάληξή τους, ιστορίες της Ελληνικής Αντίστασης κατά των Ναζί κατακτητών. Συνιστά, ταυτοχρόνως, μαύρη σελίδα για τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό του 20ου αιώνα, καθώς επιβεβαιώνει πλήρως τον χαρακτηρισμό της Ευρώπης σ’ αυτήν την περίοδο ως «Σκοτεινής Ηπείρου», από τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ. Σήμερα, κατά την 74η επέτειο των τραγικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στο διάστημα από 14-16 Σεπτεμβρίου 1943, κλίνουμε όλοι μας ευλαβικά το γόνυ εμπρός στα μνημεία αυτής της ανελέητης σφαγής και τιμούμε την μνήμη των θυμάτων της.

Ι. Επιτρέψατέ μου, λοιπόν, ν’ αναφερθώ, έστω και δι’ ολίγων, στα τραγικά γεγονότα εκείνων των ημερών:

Α. Ως γνωστόν, μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, το Ηράκλειο βρισκόταν υπό Γερμανική κατοχή, ενώ το Λασίθι αλλά και τα χωριά της Βιάννου ήταν υπό Ιταλική κατοχή. Από την κατάληψη της Κρήτης, έως το 1942, δημιουργήθηκαν στην περιοχή ομάδες Αντίστασης από τους κατοίκους της. Μία από τις ομάδες αυτές ήταν του Μανόλη Μπαντουβά. Από το 1942 και μετά οι Γερμανοί άρχισαν να παρεμβαίνουν στην περιοχή, κυρίως στην Βιάννο και στα παραλιακά χωριά της ʼρβης και του Τσούτσουρου. Τον Μάιο του 1943 εγκατέστησαν φυλάκιο με τρείς στρατιώτες στην Κάτω Σύμη.

Β. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, η Ιταλία συνθηκολογεί και αρχίζει να φημολογείται ότι οι ʼγγλοι θα επιχειρούσαν απόβαση στην Κρήτη και συγκεκριμένα στην παραλία των επαρχιών της Βιάννου και της Ιεράπετρας. Ακόμη διεκινείτο η φήμη ότι ο Μπαντουβάς βρισκόταν σε συνεννόηση με τον διοικητή των ιταλικών στρατευμάτων του Ν. Λασιθίου, στρατηγό Κάρτα, για να παραδώσουν οι Ιταλοί τον οπλισμό τους στους αντάρτες και, όσοι από αυτούς ήθελαν, να πολεμήσουν μαζί τους Κρήτες εναντίον των Γερμανών.

1. Τα νέα αυτά δημιούργησαν κλίμα ενθουσιασμού στους κατοίκους. Ο Μπαντουβάς, το βράδυ της 9ης προς την 10η Σεπτεμβρίου 1943, δίνει διαταγή να εξουδετερωθεί το φυλάκιο. Οι αντάρτες εισβάλλουν στο φυλάκιο την νύχτα και επιχειρούν να συλλάβουν κοιμώμενους δύο Γερμανούς στρατιώτες, όμως ακολουθεί μάχη κατά την οποία οι Γερμανοί σκοτώνονται. Οι Γερμανοί, όταν εντοπίζουν τα πτώματα, στέλνουν 165 άντρες στην περιοχή, προκειμένου να διερευνήσουν τι έγινε. Ο Μπαντουβάς στήνει ενέδρα με τέσσερις ομάδες ανταρτών, με επικεφαλής τους Χρήστο Μπαντουβά, Γιώργη Νιριανό, Γιάννη Ποδιά και Δημήτρη Παπά, τοποθετημένες σε κατάλληλες θέσεις στην Κάτω Σύμη και στα υψώματα που βρίσκονται στην ανατολική και δυτική πλευρά της κοιλάδας, μέσα από την οποία περνά ο δρόμος προς την Κάτω Σύμη. Οι Γερμανοί, για την προστασία τους από τους αντάρτες, είχαν πιάσει αιχμαλώτους από τα γύρω χωριά, τους οποίους είχαν βάλει μπροστά, σαν ασπίδα. Σκόπευαν να τους εκτελέσουν ως αντίποινα για τον φόνο των δύο Γερμανών στρατιωτών.

2. Κατά τις 10 το πρωί της 12ης Σεπτεμβρίου, αρχίζουν να μπαίνουν στην κοιλάδα με τους ομήρους μπροστά. Οι αντάρτες, που αναγνώρισαν τους ομήρους, επιτέθηκαν στους Γερμανούς από ανατολικά, με αποτέλεσμα οι όμηροι να ελευθερωθούν και να ενωθούν με τους αντάρτες. Ακολούθησε μεγάλη μάχη στην περιοχή μεταξύ Σύμης και Πεύκου, η οποία κράτησε μέχρι αργά και στην οποία ηττήθηκαν οι Γερμανοί.

Γ. Ο στρατηγός Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ, που ακολούθως έγινε γνωστός και ως «ο σφαγέας της Κρήτης», εξοργισμένος για την ήττα του, εκδίδει την ακόλουθη διαταγή: «Καταστρέψατε την επαρχία Βιάννου. Εκτελέσατε πάραυτα, χωρίς διαδικασία, τους άρρενες που είναι πάνω από 16 ετών, καθώς και όλους όσοι συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας».

1. Πάνω από 2000 άντρες του γερμανικού στρατού κατέφθασαν έτσι στη Βιάννο και χωρίστηκαν σε ομάδες, για να θέσουν σ’ εφαρμογή την συστηματική καταστροφή των χωριών και την εξολόθρευση των κατοίκων τους.

Στις 13 Σεπτεμβρίου, την παραμονή των ομαδικών εκτελέσεων, συγκέντρωσαν στον ʼγιο Βασίλειο όσους βρίσκονταν εκεί και τους διαβεβαίωσαν ότι όσοι θα επέστρεφαν στα σπίτια τους δεν θα πάθαιναν τίποτα, ενώ όσοι θα βρίσκονταν εκτός αυτών θα θεωρούνταν αντάρτες, οπότε θα εκτελούνταν επί τόπου και τα σπίτια τους θα καίγονταν. Η είδηση διαδόθηκε και στα γύρω χωριά, οπότε πολλοί που κρύβονταν γύρισαν στα σπίτια τους.

2. Την επόμενη ημέρα το πρωί, ξεκίνησε η καταστροφή. Την Τρίτη, 14 Σεπτεμβρίου 1943, δηλαδή ανήμερα της εορτής του Τίμιου Σταυρού, έβαλαν φωτιά στον Πεύκο και στην Σύμη. Ταυτόχρονα επιδόθηκαν σε μαζικές εκτελέσεις, λεηλασίες βανδαλισμούς και κατεδαφίσεις, αφενός στα χωριά Κεφαλοβρύσι, Κάτω Σύμη, Πεύκο, Βαχό, Αμιρά, ʼγιο Βασίλειο, ʼνω Βιάννο, Συκολόγο, Κρεββατά, Καλάμι και Λουτράκι, της περιοχής της Βιάννου. Και, αφετέρου, στα χωριά, Μύρτο, Γδόχια, Ρίζα, Μουρνιές, Μύθους, Μάλλες, Χριστό, καθώς και Μεταξοχώρι (πρώην Παρσά), της περιοχής της Ιεράπετρας. Όλοι οι άνδρες ηλικίας από 16 ετών και άνω που βρέθηκαν στα προαναφερθέντα χωριά εκτελέσθηκαν. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το βράδυ οι Γερμανοί γιόρτασαν τη νίκη τους, μεθώντας, χορεύοντας και τραγουδώντας, χλεύαζαν τις γυναίκες που έκλαιγαν τους νεκρούς τους και εξυμνούσαν τον Χίτλερ και την Γερμανία. Τρομοκρατώντας τους επιζήσαντες, δεν επέτρεψαν αρχικά να ταφούν τα πτώματα, διαπράττοντας μεγίστη ύβρη προς τους νεκρούς. Κι όταν, κατόπιν, το επέτρεψαν, αυτό ήταν δύσκολο έως αδύνατο, γιατί οι χαροκαμένες γυναίκες και τα ορφανά δεν είχαν τα απαιτούμενα προς τούτο εργαλεία και το έδαφος ήταν σκληρό. Τις παραπάνω φρικαλεότητες, που ευτελίζουν πλήρως τον ʼνθρωπο και τις σύμφυτες προς αυτόν Αξίες, προσβάλλοντας κάθε έννοια Ανθρώπινου αλλά και Θεϊκού Νόμου, περιγράφει η περίφημη έκθεση της «Κεντρικής Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη», που φέρει την υπογραφή των σπουδαίων πνευματικών μας ανθρώπων, Ν. Καζαντζάκη, Ι. Κακριδή και Ι. Καλλιτσουνάκη. Ας σημειωθεί ότι η εν λόγω Έκθεση, την οποία ανακάλυψε ο Δήμος Ηρακλείου μετά από προσπάθειες πολλών ετών, συνετάγη κατόπιν εντολής της Κυβερνήσεως Βούλγαρη, «προς διαπίστωσιν των υπό των Γερμανών και Ιταλών κατά την διάρκειαν της κατοχής διαπραχθεισών ωμοτήτων εν Κρήτη», κι αφού προηγήθηκε περιοδεία στο Νησί στο διάστημα από 29 Ιουνίου έως 6 Αυγούστου 1945.

Δ. Εκτός από τις εκτελέσεις, οι Γερμανοί έκλεισαν στο Γυμνάσιο της ʼνω Βιάννου 137 άντρες από τα χωριά Καλάμι και Συκολόγο, ενώ μέσα στο σχολείο είχαν συγκεντρώσει και άλλους ομήρους, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν και γυναίκες. Έτσι, εν συνόλω, οι εγκλεισθέντες από τους Γερμανούς στο Γυμνάσιο πρέπει να ήταν περίπου 300 άτομα, τα οποία σκόπευαν να εκτελέσουν, εάν οι αντάρτες δεν απελευθέρωναν τους ομήρους που είχαν πάρει μαζί τους. Οι αντάρτες όμως δεν ήταν διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε ανταλλαγή και η εκτέλεση αποφεύχθηκε, χάρη στις δραματικές προσπάθειες και παραστάσεις των αντιπροσώπων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και της Εκκλησίας. Κυρίως, χάρη στις επίμονες προσπάθειες του τότε Αρχιμανδρίτη και αργότερα Αρχιεπίσκοπου Κρήτης, Ευγένιου Ψαλιδάκη, και του τότε Επισκόπου Πέτρας, Διονύσιου Μαραγκουδάκη. Οι όμηροι αφέθηκαν τελικά ελεύθεροι στις 25 Σεπτεμβρίου 1943. Ένα μήνα αργότερα, στις 14 Οκτωβρίου, ειδικά συνεργεία Γερμανών κατεδάφισαν με δυναμίτες και πυρπόλησαν τα χωριά Κεφαλοβρύσι, Κρεββατά Πεύκο, Σύμη, Καλάμι και Συκολόγο, καθώς και τα χωριά της δυτικής Ιεράπετρας, Μύρτο, Γδόχια, Μουρνιές, καθώς και τον οικισμό “Καημένου” της Ρίζας.

Ε. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο της Ελλάδας, μετά από εκείνο των Καλαβρύτων. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων θεωρείται πως είναι 461 άτομα, όμως πολλές πηγές υποστηρίζουν πως ξεπερνάει τα 500. Πάνω από 1000 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς. Πήρε δεκαετίες στα περισσότερα χωριά προκειμένου να καταφέρουν να επανέλθουν σε μια κανονικότητα, ενώ όσα χωριά κάηκαν συθέμελα, τελικώς ερήμωσαν. Ο στρατηγός Μύλλερ συνελήφθη από τον Κόκκινο Στρατό στην Ανατολική Πρωσία και εκδόθηκε στην Ελλάδα, μαζί με τον Μπρούνο Μπράουερ, όπου καταδικάστηκαν σε θάνατο στις 9 Δεκεμβρίου του 1946. Εκτελέστηκε στις 20 Μαΐου 1947.

II. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο Ιερής Μνήμης -και μακριά από κάθε λογική αντεκδίκησης, που είναι παντελώς ξένη σ’ εμάς τους Έλληνες- εντάσσουμε και τις έναντι της Γερμανίας νόμιμες αξιώσεις μας για το κατοχικό δάνειο και τις εν γένει αποζημιώσεις της γερμανικής ναζιστικής κατοχής: Όπως έχω επανειλλημένως τονίσει, οι ως άνω αξιώσεις μας είναι πάντα νομικώς ενεργές –πράγμα που σημαίνει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα παραγραφής- και δικαστικώς επιδιώξιμες. Και ο κοινός μας Ευρωπαϊκός Νομικός Πολιτισμός επιβάλλει την σχετική απόφαση να την λάβει αρμόδιο Δικαστικό Forum, με βάση το σύνολο του εφαρμοζόμενου εν προκειμένω Διεθνούς Δικαίου. Η θέση αυτή είναι, πλέον, κυριολεκτικώς Εθνική και, κατά συνέπεια, αδιαπραγμάτευτη.

ΙΙI. Τιμώντας σήμερα την 74η επέτειο μνήμης του Ολοκαυτώματος της Βιάννου, διαπιστώνουμε, για πολλοστή φορά, ότι για εμάς, τους Έλληνες, η ελευθερία αποτελεί υπαρξιακή αρχή και άρα τρόπο ζωής. Αυτήν την αλήθεια οφείλουν να την γνωρίζουν εχθροί και φίλοι. Η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στον σκληρό πυρήνα της, την Ευρωζώνη. Συμπεριφέρεται στην διεθνή πολιτική ζωή με απόλυτο σεβασμό στο Ευρωπαϊκό και το Διεθνές Δίκαιο, στο σύνολό τους. Είναι δηλαδή δύναμη που εργάζεται για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη τόσο στην εγγύς περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όσο και στο ευρύτερο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πλην, όμως, εάν χρειασθεί, εμείς, οι Έλληνες, είμαστε έτοιμοι να υπερασπισθούμε αποτελεσματικά τα σύνορα, το έδαφος και την κυριαρχία της Πατρίδας μας, που αποτελούν και σύνορα, έδαφος και κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

IV. Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου εκπέμπει, όμως, SOS και για τους κινδύνους που εγκυμονεί για την σημερινή Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, η επανεμφάνιση διαφόρων λαϊκιστικών ή και νεοναζιστικών πολιτικών μορφωμάτων. Αυτά πρέπει ν’ αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα από την Δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Ευρωπαϊκούς Λαούς που την συγκροτούν. Κυρίως, πρέπει να εξαλειφθούν οι αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση και ανάπτυξη τέτοιων φαινομένων, με κυριότερη τις έντονες κοινωνικές ανισότητες και όσες συνέπειες αυτές έχουν για την συνοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Είναι καίριας, επομένως, σημασίας η υπεράσπιση του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κύριε Δήμαρχε,

Αναχωρώντας από την Μαρτυρική Βιάννο, με τον άκρως τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Δημότη της, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θα αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, παίρνω μαζί μου, στις νοερές αποσκευές μου, τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ.
ΠΗΓΗ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ