ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σουλίου

13 Δεκεμβρίου 1803:Το Σούλι βρίσκεται υπο την κυριαρχία του Αλή Πασά.Τα χωριά του Σουλίου( το Σούλι, η Κιάφα, η Σαμονίβα και ο Αβαρίκος  ήταν χτισμένα πάνω σε βραχότοπο στα ΝΑ της Παραμυθιάς.
Οι Σουλιώτες σε ιστορικές αναφορές παρουσιάζονται τόσο σκληροί , δυνατοί και με ατελείωτες αντοχές  στον πόλεμο ,όπως  ήταν και οι Σπαρτιάτες.Και όμως το Δεκέμβρη του 1803 ,αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν προδομένοι  απο την πείνα ,την δίψα και τις κακουχίες Συμφώνησαν λοιπόν να παραδώσουν τα όπλα τους και να αποχωρήσουν απο το Σούλι.Ετσι χωρίστηκαν σε 3 τμήματα και έφυγαν απο το Κούγκι ,απείραχτοι όπως είχαν συμφωνήσει με τον Αλή Πασά.Ομως ο Αλή Πασάς δεν τήρησε το λόγο του και έστειλε στρατό προκειμένου να εξολοθρεύσει και τα 3 τμήματα των Σουλιωτών.Το πρώτο τμήμα κατάφερε με άμυνα και έφτασε στην Πάργα ,το δεύτερο τον περικύκλωσαν στο Ζάλογγο και για να μην γίνουν σκλάβες οι 60 περίπου Σουλιώτισσες χόρεψαν τον Χορό του Ζαλόγγου ,ρίχοντας τα παιδιά τους στο γκρεμό και στην συνέχεια έπεσαν και οι ίδιες
Τελικώς σώθηκαν 250 περίπου άτομα ,όπου κατάφεραν και έφτασαν στην Πάργα.Το τρίτο τμήμα είχε αποκλειστεί στην Μονή  του Σέλτσου, στην όχθη του Αχελώου, στο νομό ʼρτας.Κατάφεραν να αντέξουν 3 ολόκληρους μήνες και στις 20 Απρίλη του 1804,επιχείρησαν να διαφύγουν .Ανάμεσά τους και γυναικόπαιδα αλλά και ο 13χρονος τότε Μάρκος Μπότσαρης.Στο Σούλι είχε μείνει ο καλόγερος Σαμουήλ και πέντε ακόμη ηλικιωμένοι και βαριά τραυματισμένοι ,για να παραδώσουν την αποθήκη  που βρισκόταν μέσα στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που ήταν γεμάτη μπαρούτι .Στη συνέχεια σκόπευαν να φύγουν και αυτοί για την Πάργα.Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Περραιβός ,ένας Τουρκαλβανός είπε στον Σαμουήλ :" πόσα κολαστήρια στοχάζεσαι καλόγερε, θα σε κάμη ο Βεζύρης οπόταν σε βάλει εις το χέρι, από το οποίο και δε γλιτώνεις;". Και ο Σαμουήλ του απάντησε: "Δεν είναι άξιος ο Βεζύρης, να πιάση άνθρωπον, όστις εκτός οπού δε φοβάται, γνωρίζει και άλλον δρόμον: του θανάτου...". Τότε  ήταν που ο καλόγερος άπλωσε το χέρι με τα λιανοκέρια αναμμένα και έβαλε φωτιά στο μπαρούτι που είχε χυθεί απο τα βαρέλια και ανατινάχτηκαν όλοι και όλα στον αέρα...Ετσι ο καλόγερος και οι ηλικιωμένοι δεν παραδόθηκαν παρά μόνο στον Κύριο!Αυτή η αναπαράσταση έλαβε χώρα σήμερα στο χώρο που σημαδεύτηκε απο τον πατριωτισμό και τον ηρωισμό των ΣουλιωτώνΕτσι κορυφώθηκαν οι  τριήμερες εκδηλώσεις του Ολοκαυτώματος του Σουλίου.